Trzydniówka u dziecka – objawy. Jak długo zaraża?

Spis treści:

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Trzydniówka u dziecka objawia się gwałtowną i bardzo wysoką gorączką. Jakie są przyczyny choroby? Czy można się przed nią uchronić? Jak reagować po wystąpieniu symptomów? Jak długo maleństwo zaraża swoje otoczenie? Poznaj odpowiedzi na najważniejsze pytania.

Przyczyny trzydniówki u dziecka

Trzydniówka u dziecka, znana też jako gorączka trzydniowa, choroba szósta, rumień nagły lub z języka łacińskiego exanthema subitum, jest jednym z najczęściej występujących schorzeń wieku niemowlęcego oraz wczesnodziecięcego.

Wywoływana jest przede wszystkim przez wirus HHV-6, zaliczany do rodziny Herpesviridae. Sporadycznie źródłem zakażenia może również patogen oznaczony symbolem HHV-7, wykazujący niezwykle zbliżone właściwości. Mimo powszechności występowania, oba wirusy zostały odkryte stosunkowo niedawno. Herpeswirusa ludzkiego nr 6 wyizolowano dopiero w 1986 roku, a dwa lata później naukowcy ustalili, że stanowi on przyczynę infekcji nazywanej trzydniówką lub rumieniem, której podłoże wcześniej było nieznane. Natomiast w latach dziewięćdziesiątch udało się potwierdzić, że za część zakażeń może odpowiadać także HHV-7.

HHV-6 występuje w dwóch odmianach. Są to:

betaherpeswirus „A”,
betaherpeswirus „B”.

Pierwszy z nich jest rzadszy i stanowi zagrożenie przede wszystkim dla osób dorosłych, z osłabioną odpornością. Drugi natomiast, odpowiadający za klasyczne dziecięce zakażenie pierwotne, występuje w otoczeniu człowieka bardzo często. Wiadomo, że we wczesnym dzieciństwie wirusem HHV-6B zaraża się około 90 procent populacji. W większości przypadków zakażenie przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Jednak u około 20 procent osób wirus ten powoduje rozwój schorzenia znanego jako 3-dniówka, u dziecka objawiającego się przede wszystkim bardzo wysoką gorączką.

HHV-6 przenoszony jest wraz ze śliną osoby zakażonej - drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z wydzieliną. Większość zakażeń przekazywana jest w najbliższym kręgu rodzinnym, zazwyczaj z rodziców na dzieci. Z badań przedstawionych przez Danielle M Zerr (A population-based study of primary human herpesvirus 6 infection) wynika, że źródłem transmisji wirusa HHV-6 bardzo często jest też starsze rodzeństwo – powszechność zakażeń wzrasta bowiem w rodzinach wielodzietnych. Choć nie zdarza się to często, istnieje też możliwość tak zwanych zakażeń okołoporodowych – opuszczając łono matki noworodek może się zarazić niewielką ilością patogenu znajdującego się w śluzie szyjki macicy. Naukowcy podejrzewają też, że w sporadycznych przypadkach wirus trzydniówki jest przenoszony na drodze dziedziczenia, HHV-6 ma bowiem zdolność wbudowywania się w genom ludzki.

Podobne są drogi transmisji wirusa oznaczonego symbolem HHV-7, przy czym w tym przypadku warto podkreślić, iż dodatkowo często przenoszony on jest z mlekiem matki – dlatego stanowi źródło zakażeń niemowląt karmionych piersią.

Objawy trzydniówki u dziecka

Jak wygląda trzydniówka u dziecka, jakie są typowe objawy choroby? Podstawowym symptomem jest nagła i wysoka gorączka, sięgająca nawet 40 stopni Celsjusza. Pojawia się ona bez jakichkolwiek wcześniejszych znaków ostrzegawczych, mimo że okres inkubacji wirusa wynosi do 2 tygodni (przeważnie około 10 dni).

Podwyższona ciepłota ciała utrzymuje się przez 3 do 4 dni (sporadycznie – do 1 tygodnia), po czym organizm zaczyna zwalczać wirusa, trzydniówka jest bowiem schorzeniem samoograniczającym się.

Inne objawy trzydniówki u niemowlaka są w tej fazie choroby sporadyczne, niezbyt nasilone i mało charakterystyczne, a należą do nich:

delikatny kaszel i nieżyt nosa,
obrzęk powiek, zapalenie spojówek,
biegunka, ból brzucha,
pojawienie się niewielkich wykwitów na podniebieniu (tzw. grudki Nagayamy),
drażliwość, marudność, zazwyczaj ustępujące po obniżeniu temperatury.

U około 15 proc. chorych dzieci obserwuje się też drgawki gorączkowe, które nie są objawem, lecz natychmiastowym powikłaniem choroby. Prawdopodobieństwo ich wystąpienia rośnie u maluchów obciążonych genetycznie – jest o około 10-20 procent większe, jeśli podobne problemy występowały wcześniej u rodziców lub rodzeństwa. Typowe napady drgawkowe trwają kilka minut i nie zaburzają trwale pracy oraz rozwoju układu nerwowego. W sporadycznych jednak przypadkach drgawki mogą się utrzymywać nawet powyżej 1 godziny, co stanowi realne zagrożenie uszkodzenia mózgu. Należy pamiętać, że o każdym tego typu incydencie należy bezzwłocznie powiadomić lekarza.

Nie istnieją żadne metody zapobiegania chorobie, jaką jest rumień nagły u dzieci. Nie ma więc szczepionki oraz leczenia przyczynowego. W przypadku zakażenia wskazane jest natomiast działanie objawowe.

W przebiegu trzydniowej gorączki u dziecka najskuteczniejszym panaceum są zatem leki służące zbijaniu temperatury, które w większości przypadków wykazują się dużą skutecznością. Co ważne, obniżenie ciepłoty ciała zazwyczaj skutkuje poprawą ogólnego samopoczucia malucha.

Pamiętać jedynie trzeba, że w przypadku małych dzieci paleta dopuszczalnych substancji czynnych jest ograniczona i należy stosować jedynie te, które są przeznaczone dla najmłodszych pacjentów. Zastosowania w przypadku tej choroby nie mają antybiotyki, na żadnym jej etapie nie ma bowiem ryzyka nadkażeń bakteryjnych.

Wysypka po trzydniówce

Gorączka, która stanowi podstawowy i zazwyczaj jedyny objaw choroby, jednocześnie jest symptomem mało charakterystycznym, który sam w sobie nie zawsze pozwala skutecznie odróżnić trzydniówkę od innych infekcji wirusowych i bakteryjnych typowymi dla okresu dziecięcego. Dlatego tak ważnym kryterium diagnostycznym są objawy, które manifestują się już po zakończeniu fazy właściwej choroby i mają postać wykwitów skórnych.

Wysypka u dziecka po trzydniówce pojawia się niemal natychmiast po ustaniu gorączkowania, a więc czwartego-piątego dnia od wystąpienia pierwszych objawów zakażenia. Jak wygląda wysypka po trzydniówce? Wypryski są:

bladoróżowe, coraz mniej wyraziste w miarę upływu czasu;
wypukłe, niewielkie, drobnoplamiste-grudkowe;
czasowo zanikające po silnym uciśnięciu.

Ze szczególnym nasileniem objawy te są widoczne na twarzy, szyi i tułowiu, rzadziej natomiast i z mniejszą intensywnością uwidoczniają się na kończynach górnych oraz dolnych. Ile trwa wysypka po trzydniówce? Podobnie, jak gorączka, wypryski utrzymują się około trzech dni, niekiedy nawet krócej, po czym zaczynają samoistnie zanikać. Nie pozostawiają po sobie żadnych śladów, przebarwień i blizn, nie jest też obserwowane nadmierne rogowacenie i łuszczenie się skóry.

Czy wysypka po trzydniówce swędzi lub boli? Nie, wykwity nie powodują jakichkolwiek uciążliwości dla dziecka, w tej fazie dziecko czuje się już znacznie lepiej, nie jest rozdrażnione ani marudne.

Trzydniówka - jak długo dziecko zaraża?

Jak długo dziecko zaraża trzydniówką? Mimo zaawansowanych badań, kwestia ta nie została do dziś dokładnie określona. Panuje przeświadczenie, że dziecko przechodzące zakażenie przestaje stanowić źródło niebezpieczeństwa dla swojego otoczenia w momencie, gdy ustaje gorączka i występuje wysypka.

Należy jednak pamiętać, że zakażenie człowieka herpeswirusem typu 6 ma charakter przetrwały. Po zakończeniu choroby patogen ten bezobjawowo pozostaje w organizmie do końca życia, a jego kolejne reaktywacje stanowią nawracające zagrożenie dla osób postronnych, głównie małych dzieci.

Ślady obecności herpeswirusa typu 6 widoczne są przez kilkadziesiąt lat w narządach wewnętrznych, skórze, komórkach ośrodkowego układu nerwowego, śródnabłonku, limfocytach. Właśnie dlatego tak wiele maluchów zaraża się od swoich rodziców lub starszego rodzeństwa, a wiec osób, które chorobę przeszły wiele lat wcześniej, w swoim dzieciństwie.

Wiadomo też, że zdolność do zakażania występuje niemal od razu po wniknięciu wirusa do organizmu. Dlatego dziecko może zarażać już na kilkanaście dni przed wystąpieniem objawów, a więc nawet we wczesnej fazie inkubacji HHV-6 w organizmie.

Prawdopodobnie największą siłę rażenia patogen ten wykazuje między piątym a dziesiątym dniem po przedostaniu się do ustroju nosiciela, a więc tuż przed pojawieniem się ewentualnych symptomów. Jeśli rodzice mają zatem świadomość, że maluch miał kontakt z wirusem, profilaktycznie powinni ograniczyć do możliwego minimum jego styczność z innymi dziećmi. Nawet jeśli zakażenie jest praktycznie nieuchronne, należy unikać tworzenia lokalnych ognisk o charakterze epidemicznym (na przykład w żłobku).

Trzydniówka u dzieci w różnym wieku

Trzydniówkę przechodzą dzieci w różnym wieku, jednak aż 95 proc. przypadków skumulowanych jest w przedziale czasowym od 6. do 36. miesiąca życia. Szczytowy okres zachorowań przypada na wiek od 9 do 21 miesięcy, chorują więc głównie starsze niemowlęta oraz maluchy niespełna dwuletnie.

Trzydniówka u niemowlaka mniej niż półrocznego praktycznie nie występuje, co ma bezpośredni związek z nabywaniem od matki (przez łożysko w okresie ciąży) swoistych przeciwciał zabezpieczających przed HHV-6. W późniejszym jednak okresie, po naturalnym wygaśnięciu „matczynej” ochrony i ze względu na wszechobecność wirusa w otaczającym środowisku, zakażenia trudno jest uniknąć - trzydniówka u rocznego dziecka, podobnie jak u dwulatka, jest chorobą niemal powszechną. Dlatego w wieku starszym, od 3 lat wzwyż, ilość zachorowań w populacji spada, a trzydniówka u pięciolatka i u dzieci starszych stanowi prawdziwą rzadkość - związane jest to z naturalnymi mechanizmami nabywania odporności.

Nie wykazano istotnych różnic, jeśli chodzi o przebieg choroby u maluchów w różnym wieku, poza dwoma wyjątkami. Może ona stanowić większe zagrożenie u dzieci w wieku powyżej 5 lat, jeśli obciążone są zaburzeniami odporności typu komórkowego lub przeszły przeszczep szpiku kostnego albo jednego z narządów wewnętrznych. Istnieje wówczas znaczne ryzyko powikłań takich, jak:

zapalenie mózgu,
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
zapalenie płuc,
zahamowanie aktywności (supresja) szpiku.

Ryzyko bardzo ciężkiego przebiegu, z gorączką powyżej 40 stopni występuje też, jeśli do infekcji – mimo działania matczynych przeciwciał – dojdzie u noworodka, w pierwszych tygodniach życia.

W naturalny sposób wysoka gorączka rodzi duże zaniepokojenie także u rodziców kilkumiesięcznych niemowląt, tym bardziej, że ze względu na brak możliwości komunikacji z małym pacjentem, sprawia ona większą trudność diagnostyczną. Jednak trzydniówka w rocznego dziecka czy dwulatka nie jest uznawana za niebezpieczną.

Trzydniówka - ile razy można przechodzić?

Czy trzydniówka może się powtórzyć? Ile razy dziecko może mieć trzydniówkę? Odpowiedź na tak postawione pytania jest złożona. Przejście choroby lub bezobjawowego zakażenia w dzieciństwie powoduje nabycie trwałej odporności, praktycznie do końca życia. Należy jednak podkreślić, że układ immunologiczny wykształca skuteczną ochronę nie przeciw konkretnemu schorzeniu, lecz przeciw wywołującemu je wirusowi. W przypadku zachorowań na exanthema subitum w około 90 proc. przypadków jest to HHV-6 w odmianie betaherpeswirus B. Po przebyciu zakażenia człowiek nigdy więcej na wywołaną przez ten patogen trzydniówkę nie zapadnie, a ewentualne wyjątki stanowią niezbadane przez naukę odstępstwa od normy. Nie znaczy to jednak, że rumień nagły jest chorobą, na którą każdy zapada tylko jeden raz w życiu. Choć takie sytuacje należą do rzadkości, możliwe jednak jest zachorowanie na tę samą infekcję, ale wywołaną przez nieco inny wirus, a więc:

HHV- 6 typ A,
HHV-7.

Teoretycznie więc w cyklu całego życia na trzydniówkę można zachorować trzykrotnie, a w bardzo wyjątkowych przypadkach nawet częściej, jeśli w grę wchodzi poważne zaburzenie sprawności układu immunologicznego lub nietypowe zakażenie powodujące te same objawy, ale powodowane jeszcze innym wirusem, aniżeli wyżej wymienione.

Bibliografia:

Jolanta Popielska, Magdalena Marczyńska, Wysypki plamisto-grudkowe w infekcjach wirusowych, Pediatria po Dyplomie, 2016 01.
Piotr Czupryna, Joanna Zajkowska, Limbiczne zapalenie mózgu wywołane przez wirusa HHV-6, Neurologia po Dyplomie 2014 02.
K Yamanishi i inni, Identification of human herpesvirus-6 as a causal agent for exanthem subitum, Lancet 1988 May 14;1(8594).
Danielle M Zerr i inni, A population-based study of primary human herpesvirus 6 infection, N Engl J Med. 2005 Feb 24;352(8).
Krystyna Gontko – Romanowska, Ocena postępowania ratunkowego w drgawkach gorączkowych u dzieci na etapie przedszpitalnym i wczesnoszpitalnym, Rozprawa doktorska, Zakład Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2015.

Konsultacja merytoryczna: lekarz pediatra Joanna Kosielska

Piotr Brzózka

Tagi:

Artykuł