Kalendarz ząbkowania – kiedy i jakie zęby?

Spis treści:

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Kiedy zaczyna się ząbkowanie u dziecka? Co zrobić, gdy pierwsze siekacze pojawią się zbyt wcześnie lub zbyt późno? Zobacz, czy powinno to stanowić powód do niepokoju. Poznaj kalendarz ząbkowania.

Kiedy zaczyna się ząbkowanie?

Kiedy niemowlę zaczyna ząbkować? Pierwsze mleczne zęby zazwyczaj wyrzynają się przez dziąsła około 6-7. miesiąca życia, nie jest to jednak regułą. Równie dobrze dolne siekacze mogą się pojawić w buzi dziecka zaledwie czteromiesięcznego, ale też nie będzie odstępstwem od normy, jeśli stanie się to w wieku nawet 8 miesięcy. Wychodzenie zębów u dzieci jest procesem złożonym i silnie zindywidualizowanym, zależnym od takich czynników, jak:

uwarunkowania genetyczne,
długość i przebieg ciąży (dzieci urodzone przed czasem z reguły zaczynają ząbkować później),
masa urodzeniowa (im wyższa, tym niższy wiek pierwszego ząbkowania).

Należy pamiętać, że uzębienie zaczyna się kształtować na wstępnym etapie życia płodowego. Już w 4. tygodniu ciąży powstaje tzw. listewka zębowa, a kilkanaście dni później tworzą się zawiązki mleczaków. W kolejnych miesiącach tkanka kostna mineralizuje się, a formujące się zęby rozpoczynają przemieszczanie z miejsca pierwotnego rozwoju, w kierunku docelowej płaszczyzny zgryzu, aż do osiągnięcia właściwej pozycji w jamie ustnej.

W pierwszym etapie, zwanym wewnątrzkostnym, tempo przemieszczania jest niewielkie, ale bardzo zróżnicowane – wynosi od 1 do 10 mikrometrów dziennie (1 µm = 1/1000 milimetra). Po rozpoczęciu penetracji tkanek miękkich (dziąseł) wzrasta natomiast do około 75 µm na dobę, co przekłada się na miesięczny wzrost rzędu nawet 2 milimetrów.

Kilka miesięcy po narodzinach pierwsze z przemieszczających się mleczaków zaczynają napierać od wewnątrz na błony śluzowe dziąseł, a następnie przebijają je. Wtedy właśnie mogą pojawiać się nieprzyjemne dla dziecka objawy, w tym ból i podwyższona temperatura ciała (czasami gorączka), które maluch manifestuje poprzez:

płacz,
wzmożoną pobudliwość,
drażliwość,
gryzienie twardych przedmiotów,
pocieranie buzi,
zaburzenia snu.

Od momentu, kiedy ząb staje się wyczuwalny pod powierzchnią dziąsła, do całkowitego i ostatecznego uwidocznienia jego korony mija przeciętnie około 2 miesięcy. Jednak ten aspekt może różnić się w zależności od dziecka i wynosić od 1 do 5 miesięcy.

Kalendarz ząbkowania

Kalendarz ząbkowania u dzieci ma charakter umowny, a poszczególne etapy ujęte są w szerokich widełkach czasowych. Warto pamiętać, że mleczaków jest mniej, niż zębów stałych – łącznie tylko 20 (4x5). Oznacza to, że po wyrżnięciu się tzw. drugich zębów trzonowych, czyli „piątek”, proces można uznać za zakończony. Oprócz tempa, istotna jest też kolejność wyżynania. Istnieje w tej materii kilkadziesiąt różnych wzorów, jednak najczęściej kalendarz wyrzynania zębów mlecznych wygląda następująco:

6-8 miesięcy: dolne siekacze (jedynki),
8-12 miesięcy: górne siekacze (jedynki),
9-13 miesięcy: górne boczne siekacze (dwójki),
10-16 miesięcy: dolne boczne siekacze (dwójki),
13-19 miesięcy: pierwsze zęby trzonowe (dolne i górne czwórki),
16-23 miesięcy: kły (dolne i górne trójki),
23-33 miesięcy: drugie zęby trzonowe (dolne i górne piątki).

Wśród specjalistów nie ma zgodności, czy każde odstępstwo od powyższego schematu należy uznawać za patologię. Zwłaszcza w późniejszych etapach lekko modyfikowana może być kolejność wyżynania się dalszych zębów (np. jednocześnie wyrastają kły i drugie zęby trzonowe).

W ocenie prawidłowości procesu wyrzynania się zębów stosuje się niekiedy regułę 6/4, w myśl której 4 zęby wyrzynają się co 6 miesięcy. Oznacza to, że roczny maluch powinien mieć 8 zębów, dwuletni – 16, a w wieku 2,5 roku stan uzębienia powinien wynosić pełne 20. Nie należy jednak martwić się, jeśli zęby pojawią się kilka miesięcy wcześniej lub później. Trzeba jednak pamiętać, że pomimo dużego marginesu dowolności, jaki zawiera kalendarz ząbkowania u niemowlaka i nieco starszego dziecka, zdarzają się sytuacje, które mogą stanowić powód do zaniepokojenia. Jakie?

Wczesne ząbkowanie u niemowląt

Za prawidłowe uważa się ząbkowanie rozpoczęte po ukończeniu 4. miesiąca życia i przed osiągnięciem wieku 8 miesięcy. Od tej normy istnieją 4 odstępstwa. Są to:

przedwczesne ząbkowanie,
wczesne ząbkowanie,
opóźnione ząbkowanie,
późne ząbkowanie.

Przedwczesne ząbkowanie jest pojęciem, które odnosi się do tak zwanych zębów wrodzonych oraz noworodkowych, czyli takich, które przez powierzchnię dziąsła przebijają się przed ukończeniem 4. tygodnia życia, a niekiedy jeszcze w brzuchu mamy. Sytuacja taka ma miejsce przeciętnie 1 raz na 2000 żywych urodzeń. Jako pierwsze pojawiają się wówczas siekacze żuchwy (jedynki dolne), zdarza się jednak, że są to również zęby sieczne górnej szczęki lub pierwsze zęby trzonowe. Do podstawowych przyczyny przedwczesnego ząbkowania należą:

predyspozycje rodzinne,
zaburzenia genetyczne, w tym:
- pachyonychia congenita,
- zespół Ellisa van Crevelda,
- zespół Hallermanna-Streiffa
zaburzenia hormonalne,
zaburzenia odżywiania,
hipowitaminozy,

Wczesne ząbkowanie natomiast definiowane jest jako uwidocznienie zębów mlecznych po okresie noworodkowym, ale przed końcem 4. miesiąca życia. W obu przypadkach należy skonsultować się z lekarzem w celu bliższego określenia przyczyn. Pojawienie się mlecznych zębów przed czasem może wskazywać na wrodzone lub nabyte zaburzenia rozwoju i potrzebę leczenia albo modyfikacji systemu opieki (np. sposobu żywienia).

Późne ząbkowanie

Opóźnione ząbkowanie stwierdza się u dziecka w sytuacji, gdy pierwsze siekacze pojawiają się pomiędzy 9. a 11. miesiącem życia. Natomiast o późnym ząbkowaniu mówi się, gdy mleczaki wyrzynają się dopiero po pierwszych urodzinach. Im później, tym większe prawdopodobieństwo stwierdzenia ogólnych zaburzeń rozwoju dziecka. Najczęstsze przyczyny późnego ząbkowania to:

przedwczesny poród oraz inkubacja w pierwszych dniach życia,
niedożywienie, brak niezbędnych substancji odżywczych, awitaminozy,
wady rozwojowe samego uzębienia,
zaburzenia genetyczne, w tym:
- zespół Downa,
- zespół Turnera,
- dysplazja ektodermalna,
choroby i zaburzenia systemowe, takie jak:
- niedoczynność tarczycy,
- niedoczynność przytarczyc,
- niedoczynność przysadki,
- zakażenie wirusem HIV,
- krzywica w wyniku niedoboru witaminy D,
skutki terapii hormonalnej matki w okresie ciąży.

Mnogość oraz poważny charakter potencjalnych czynników sprawczych powodują, że późne ząbkowanie u niemowląt zawsze powinno być przedmiotem konsultacji lekarskiej.

Bibliografia:

Dorota Olczak-Kowalczyk, Halszka Boguszewska-Gutenbaum, Jadwiga Janicha, Anna Turska-Szybka, Wybrane zagadnienia związane z wyrzynaniem zębów mlecznych, Nowa Stomatologia 2/2011.
Natalia Torlińska-Walkowiak, Agata Rataj-Kulmacz, Wyrzynanie się zębów mlecznych – symptomy towarzyszące czy przypadkowe współistnienie w czasie? Pediatra Med Rodz 2013, 9 (3).
Anna Jurczak i inni, Wpływ wybranych czynników na terminy pojawiania się pierwszych zębów mlecznych u dzieci z Krakowa i okolic, Med Rodz 2016; 19(4).
Baby teething symptoms -Your pregnancy and baby guide, https://www.nhs.uk/conditions/baby/babys-development/teething/baby-teething-symptoms/ [data dostępu: 11.01.2021]

Konsultacja merytoryczna – lekarz pediatra Joanna Kosielska

Piotr Brzózka

Tagi:

Artykuł