Szkarlatyna u dzieci – jakie są objawy płonicy?

Spis treści:

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Szkarlatyna u dzieci objawia się przede wszystkim zmianami skórnymi, wysoką gorączką i bólem gardła. Jak dokładnie wyglądają te zmiany, ile trwa choroba i jak można się nią zarazić?

Co to jest szkarlatyna u dzieci?

Szkarlatyna to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie. Są to bakterie kuliste zwane paciorkowcami z grupy A, mogące powodować również inne choroby, np. zapalenie gardła.

Szkarlatyna inaczej określana jest mianem płonicy, a uznaje się ją za chorobę wieku dziecięcego, ponieważ najczęściej występuje u dzieci do dziesiątego roku życia (przeważnie między czwartym a szóstym rokiem życia, czyli w wieku przedszkolnym). Ma różny przebieg, od łagodnego po ciężki, co uwarunkowane jest indywidualnymi skłonnościami organizmu, w tym – odpowiedzią układu immunologicznego.

Płonica u dzieci nie jest groźna, nawet jeśli jej przebieg należy do tych cięższych. Objawy zwykle utrzymują się przez kilka dni, a po ich zdiagnozowaniu należy jak najszybciej rozpocząć antybiotykoterapię.

Szkarlatyna u niemowlaka może wystąpić, ale zazwyczaj dopiero po szóstym miesiącu życia, ponieważ wcześniej organizm malucha chroniony jest przez swoiste przeciwciała przekazane mu przez matkę w życiu płodowym.

Objawy szkarlatyny u dzieci

Wiele chorób zakaźnych wieku dziecięcego objawia się zmianami skórnymi, gorączką i pogorszeniem ogólnego samopoczucia. Jak wygląda szkarlatyna u dzieci, czym się charakteryzuje i jak odróżnić ją od innych chorób?

Pierwsze objawy szkarlatyny u dzieci pojawiają się zwykle już w ciągu kilku dni od zakażenia.

Zwykle są to:

podwyższona temperatura ciała (gorączka niekiedy może być naprawdę wysoka, w zależności od odpowiedzi immunologicznej organizmu),
dolegliwości żołądkowe – zwykle w postaci bólów brzucha i wymiotów,
ból gardła – gardło jest niekiedy mocno zaczerwienione, a objawowi temu może towarzyszyć wystąpienie białego nalotu na języku, zmieniającego się później w tzw. język malinowy – intensywnie czerwony, z widocznymi brodawkami,
powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie tych umiejscowionych w obrębie szyi.

Podobne symptomy mogą wystąpić przy innych chorobach zakaźnych, np. ospie wietrznej. Typowym objawem szkarlatyny u dziecka są jednak charakterystyczne dla niej zmiany skórne, pojawiające się zwykle dopiero w drugiej kolejności – po wystąpieniu gorączki i dolegliwości bólowych.

Wysypka przy szkarlatynie ma postać drobnych, zaczerwienionych krostek zlewających się w niewielkie plamy przypominające podrażnienie wywołane ostrym przedmiotem (szpilką lub twardą szczoteczką). Zmiany obejmują twarz, zwykle z pozostawieniem bladego trójkąta wokół ust i nosa (tzw. trójkąt Fiłatowa).

Zmieniona skóra jest szorstka w dotyku, a wysypce może towarzyszyć dokuczliwy świąd. Po kilkunastu dniach od jej wystąpienia można zaobserwować nadmierne łuszczenie naskórka w obrębie stóp, dłoni, twarzy i tułowiu.

Wysypka zaczyna ustępować niekiedy już po jednym dniu, w innych przypadkach – może utrzymywać się przez kilka dni. Jej charakterystyczną cechą jest chwilowe blednięcie pod wpływem mechanicznego ucisku na skórę.

Czy szkarlatyna jest zaraźliwa?

Szkarlatyna jest chorobą zakaźną, a zarazić nią można się łatwo, szczególnie dzieciom w wieku przedszkolnym. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, czyli przez bezpośredni kontakt ze śliną lub inną wydzieliną osoby chorej, albo kontakt z zakażonymi przez nią przedmiotami lub pokarmami.

Co ciekawe, szkarlatyną można zarazić się nie tylko od osoby chorej właśnie na nią, ale także od pacjenta z anginą paciorkowcową lub osoby zdrowej będącej nosicielem paciorkowców z grupy A (do takiego zakażenia dochodzi jednak rzadziej).

Przechorowanie szkarlatyny uodparnia jedynie na konkretny szczep paciorkowców, który wywołał zakażanie. W efekcie na płonicę można zachorować trzy razy, gdyż są trzy typy toksyny bakteryjnej wywołujących tę chorobę. Przebycie płonicy nie pozostawia odporności przeciwko następnym zakażeniom paciorkowcami (np. anginom itd.), ale zapobiega tym objawom zakażeń paciorkowcowych, które są wynikiem działania konkretnej toksyny zakażenia, które przeszliśmy. Do zakażenia dochodzi znacznie łatwiej wśród dzieci. Nie oznacza to jednak, że na szkarlatynę nie chorują dorośli. Zapadają na nią co prawda znacznie rzadziej, za to jej przebieg jest u nich cięższy.

Największą zapadalność na płonicę odnotowuje się w okresie jesienno-zimowym, czyli w czasie obniżonej odporności organizmu.

Ile trwa szkarlatyna u dzieci?

Szkarlatyna jest chorobą, która dość szybko się wylęga. Okres wylęgania – czyli od momentu zakażenia do chwili pojawienia się pierwszych objawów – trwa przeważnie kilka dni, choć zdarzają się przypadki, że wystarczy doba na wystąpienie symptomów.

Po zaobserwowaniu pierwszych objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza celem potwierdzenia diagnozy i jak najszybszego rozpoczęcia odpowiedniego leczenia, opartego o antybiotykoterapię. Warto wiedzieć, że już po pierwszej dobie od rozpoczęcia leczenia chory przestaje zarażać i nie ma przeciwwskazań do kontaktowania się z otoczeniem.

Zatem jak długo trzeba siedzieć w domu? Szkarlatyna nie jest zaraźliwa już po jednym dniu przyjmowania przez chorego antybiotyków, jednak ze względu na pogorszone samopoczucie warto zostać w domu przez dłuższy czas, najlepiej do zakończenia terapii.

Jak leczyć szkarlatynę u dzieci?

Leczenie szkarlatyny polega przede wszystkim na podawaniu celowanej antybiotykoterapii, zawsze zgodnie z zaleceniami lekarza. Antybiotykoterapia przyspiesza zwalczanie choroby i pozwala zapobiec groźnym dla zdrowia powikłaniom (w tym zapaleniu ucha, węzłów chłonnych czy kłębuszków nerkowych), które po nieleczonej płonicy mogą wystąpić.

Stosowanie antybiotyków, które w przypadku tej choroby jest konieczne, warto wspierać tzw. leczeniem objawowym, niwelującym dokuczliwe dolegliwości, jak ból gardła czy gorączka. W tym celu stosuje się głównie leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, np. na bazie ibuprofenu. Mogą mieć one postać syropu, zawiesiny lub tabletek, co zależy m. in. od wieku pacjenta.

Jak leczyć szkarlatynę w jej najcięższych przypadkach? Terapia antybiotykowa zalecana jest zawsze, bez względu na przebieg choroby. W przypadkach skrajnie ciężkich dzieci są hospitalizowane, a leki podaje im się dożylnie.

Terapię zawsze warto wspierać odpowiednim nawodnieniem organizmu i dietą. Przy ostrym bólu gardła zaleca się dietę półpłynną, ułatwiającą przełykanie.

Bibliografia:

A. Wegner, Najczęstsze choroby zakaźne wieku dziecięcego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, https://neurologiadziecieca.wum.edu.pl/sites/neurologiadziecieca.wum.edu.pl/files/wyklad_8_-_najczestsze_choroby_zakazne_wieku_dzieciecego.pdf [10.11.2021]
L. Szenborn, Płonica, Katedra i Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu https://podyplomie.pl/pediatria/12158,plonica [10.11.2021]
M. Kuchciak-Brancewicz, Zmiany skórne w przebiegu chorób zakaźnych u dzieci, w: Zmiany skórne w chorobach ogólnoustrojowych, pod red. A. Kaszuby, Lublin 2018

Konsultacja merytoryczna: lekarz pediatra Joanna Kosielska

Justyna Gabrysiak-Kula

Tagi:

Artykuł